positivo

Rola matki w rodzinie, tak samo, jak model rodziny, zmieniała się na przestrzeni wieków. Zmiany te determinował postęp technologiczny, jak również ogólny rozwój cywilizacji. Dawniej kobieta zajmowała się głównie domem. Do jej podstawowych obowiązków należało utrzymanie rodziny. Skupiała się głównie na obowiązkach wychowawczych oraz domowych. Natomiast prace zarobkowe stanowiły domenę mężczyzny. Był informowany o najważniejszych sprawach dotyczących funkcjonowania rodziny oraz to on podejmował ostateczne decyzje. Taki wizerunek kobiety – matki oraz model rodziny funkcjonował przez wiele stuleci. Po II Wojnie Światowej zaczęto nieco inaczej postrzegać kobietę i nie przypisywano jej już jedynie roli matki.

Społeczna rola kobiety, a w tym i matki, przechodziła stopniowo kolejne stadia przemiany. Matka była i mimo ewolucji jest nadal „pierwszym nauczycielem, pokazującym i wyjaśniającym tajemnice życia, formułującym zakazy i nakazy, wprowadzającym w świat norm i zasad”( M. Bogucka, Staropolskie obyczaje w XVI – XVII wieku, Warszawa 1994). Kiedyś kobiety wchodziły świadomie w związek małżeński, przede wszystkim, z przedstawicielami tej samej, jak również warstwy społecznej. W okresie późnego średniowiecza stworzono dość ostre przepisy prawne odnośnie zawierania małżeństw. Ich celem była regulacja kwestii wchodzenia kobiet w związek małżeński poza obrębem ich stanu, czy warstwy społecznej. Przepisy te ograniczały w pewnym sensie małżeństwa szlachecko – mieszczańskie (M. Koczerska, Rodzina szlachecka w Polsce późnego średniowiecza, Warszawa 1975). Społeczeństwa średniowieczne charakteryzowały się zdecydowanie kastowością oraz przeważały w nich motywacje ekonomiczne, które wypierały motywacje uczuciowe w kwestii związków małżeńskich. Zasady te narzucały kobiecie jej ówczesną rolę i zadania.

Do XII wieku jednostka rodziny dopiero się kształtowała, aby móc obecnie przybrać formalną i poważną postać. Około XII w. rodzina stanowiła już podstawową jednostkę zarówno gospodarczą, jak też społeczną. Niemniej w tym okresie rodzina europejska była patriarchalna. Mężczyzna pełniący rolę męża był jednocześnie podstawowym żywicielem oraz decydentem we wszystkich sprawach gospodarczych. Jednakże zwiększała się rola kobiety, która była przez społeczeństwa otaczana szacunkiem. Uznawano wówczas kobiety za przedstawicielki wartości duchowych, a tym samym darzono je szacunkiem oraz uznaniem. Taki sposób postrzegania kobiety przeniósł się również do ówczesnego modelu rodziny oraz decydował o wzroście znaczenia kobiet w rodzinie.

Już w „XIII-wiecznej rodzinie szlacheckiej kobieta była majątkowo niezależna od męża. Wnosiła do majątku posag, którym zarządzał mąż, nie mogąc jednak dysponować nim samodzielnie”(M. Ziemska, Rodzina a osobowość, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1979). Wówczas do obowiązków kobiety poza wychowywaniem potomstwa, czyli pełnieniem roli matki, należały takie zadania, jak: opieka nad domem i mężem.

W rodzinie mieszczańskiej w tym okresie dominująca rola przypadała mężowi. To on zajmował się prowadzeniem warsztatu oraz podejmował decyzje w związku z wszystkimi sprawami rodzinnymi. Kobieta była zależna od męża pod względem majątkowym, ponieważ zazwyczaj nie posiadała indywidualnego majątku. Posiadała ona jednakże prawo do otrzymania wyposażenia w sytuacji śmierci współmałżonka. Będąc wdową, kobieta miała prawo do prowadzenia rodzinnego warsztatu rzemieślniczego. Jako matka uczyła swoje córki wszelkich zajęć gospodarczych.

Rodzina szlachecka w okresie XVI w. nadal posiadała cechy charakterystyczne dla okresu wcześniejszego. Kobieta zachowała natomiast swoje wcześniejsze prawa związane z posiadaniem majątku oraz niezależności ekonomicznej od swojego męża. Jednakże samodzielne zarządzanie posiadanym majątkiem stanowiło dla kobiety coraz większe wyzwanie i coraz częściej stawało się dość problematyczne, bowiem interpretacja przepisów prawnych powodowała, iż stawała się ona coraz bardziej uzależniona od męża. Jednakże główną rolą kobiety w XVI, jak również w wieku XVII, była rola matki. W przypadku śmierci męża samotna wdowa otrzymywała z urzędu prawo do zarządzanie majątkiem. Również w jej gestii leżało wówczas wychowanie dzieci. W ówczesnym okresie samodzielność kobiet zaczęła jednakże spadać. Coraz więcej trudności sprawiało im samodzielne prowadzenie warsztatów. Spadła również pozycja prawna kobiety. Poza bycia matką, mogła ona realizować funkcje towarzyskie. Niemniej została odsunięta od spraw zawodowych. Dlatego też nadrzędnym zajęciem kobiet było w wieku XVII prowadzenie gospodarstwa domowego oraz wychowywanie dzieci .

Rola kobiety jako matki w wieku XVIII nie wiele różniła się od wieku poprzedniego. Wychowywanie dzieci oraz dbanie o gospodarstwo domowe stanowiły główne zadania kobiety w tym okresie. Zwiększała się pozycja ojca jako jedynego żywiciela rodziny. Jego częsta absencja w domu spowodowała, iż wzmocnieniu uległa pozycja matki w rodzinie. Niemniej do tego okresu występowała dominująca rola ojca i równocześnie silna pozycja matki.

Francuski kodeks cywilny z roku 1804 regulował jednakże w specyficzny sposób role kobiety w rodzinie, a tym samym w społeczeństwie. Zgodnie z tym kodeksem wychowanie oraz utrzymanie dziecka stanowiło zadanie obojga rodziców. Mąż miał za zadanie zapewnić swojej małżonce bezpieczeństwo oraz „dostarczyć wszystkiego, co do życia potrzebne, podług swojej możności i stanu” (R. Komprowski, Miejsce i rola kobiety w rodzinie na przestrzeni wieków. Od Antyku po I wojnę światową. Zarys problematyki, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu).  Zapis ten stanowił całkowicie przeciwne podejście do roli rodziny, jak również kobiety w rodzinie, w porównaniu do wcześniejszych stuleci, gdzie kobieta musiała być bezwzględnie podporządkowana mężowi. Wówczas za nieposłuszeństwo ze strony kobiety groziła jej nawet kara cielesna. Kara taka spotykała bowiem kobietę, która zaniedbywała dom oraz swoje zadania, jako żony, czy też matki.

XIX wiek stanowił kolejny przełomowy okres pojmowania roli kobiety w rodzinie. W tym czasie „sprawami finansowymi zajmowała się z reguły matka, na której barkach spoczywał ogrom obowiązków związanych z prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci”( W. Korzeniowska, Edukacja i wychowanie różnych warstw społecznych na ziemiach polskich – od drugiej połowy wieku XIX  do roku 1918, Kraków 2004). W tym czasie zaczęło pojawiać się równouprawnienie kobiet, które były przedstawicielkami tego samego stanu. Powodowało to, iż kobieta nie była postrzegana już jedynie jako matka i żona, lecz także mogła żywo uczestniczyć w życiu publicznym (C. Kraft, Państwo wobec rodziny – polityka państw europejskich w XIX i XX wieku).

Jednakże rola kobiety jako matki nadal była przewodnią rolą. „Cały ciężar wychowania spadał na nieocenioną nasza Matkę. Ona nauczyła nas czytać i pisać” (J. Wieniawski, Kartki z mego pamiętnika , t. 1., Warszawa – Kraków 1911). Sytuacja kobiet w tym okresie była opisywana przez ruchy feministyczne. Kobiety szukały wówczas równości ich płci wobec prawa oraz donioślejszego i poważniejszego wpływu ich postaci na wychowanie dzieci. Tylko nieliczne walczyły jednakże o równość między małżonkami. Pierwsze poważniejsze zmiany zaszły po I Wojnie Światowej. Obecność mężczyzn na froncie wojennym przyczyniło się do większego usamodzielnienia się kobiet. Tym samym zmianie uległo postrzeganie kobiet w rodzinie. Kobiety znalazły się wówczas w zupełnie nowych rolach. Przydzielone zostały im przez społeczeństwo oraz sytuację polityczną nowe funkcje. Następnie w okresie dwudziestolecia międzywojennego kobiety dążyły jeszcze bardziej do równouprawnienia.

Współcześnie kobiecie przydzielona została nie tylko rola opiekunki dla potomstwa. Stanowi ona bardzo często swego rodzaju „wychowawczynię dzieci, opiekunkę domowego ogniska, organizatorkę życia rodzinnego, bardzo często zajmuje się jeszcze pracą zawodową” (G. Gajewska, Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki, Wydawnictwo PEKW GAJA, Zielona Góra 2009). Matki samodzielnie wychowujące dzieci, których jest obecnie bardzo dużo, są zmuszone do samodzielności i poza pełnieniem roli matki zajmowaniem się pracą zarobkową.