Wewnętrzne poczucie spójności Październik 2, 2024 20:06
Poczucie spójności jest nazywane w psychologii poczuciem koherencji. Jest to konstrukt teoretyczny, który został do psychologii wdrożony przez Aarona Antonovskyego. Pojęcie poczucia koherencji jest jedną ze składowych koncepcji salutogenezy sformułowanej przez Antonovskyego. Ten konstrukt teoretyczny w swoim modelu salutogenetycznym zakłada, iż człowiek stale spotyka stresujące zdarzenia, na które reaguje i dostraja się do sytuacji, tak aby zachować dynamiczną równowagę i zdrowie. Poczucie koherencji jest zatem swego rodzaju kluczem do zdrowia jednostki.
Pojęcie to oznacza ogólną orientację człowieka, która wyraża stopień trwałego lecz dynamicznego i subiektywnego poczucia pewności siebie. Ów poczucie pewności odnosi się do tego, iż z jednej strony bodźce, które napływają w trakcie życia jednostki ze środowiska wewnętrznego oraz zewnętrznego wykazują charakter zarówno ustrukturowany, jak też przewidywalny oraz wytłumaczalny. Ten element jest pojmowany jako rozumienie siebie. Z drugiej strony poczucie pewności odnosi się do świadomości dostępności zasobów, dzięki którym możliwe jest sprostanie wszelkim wymaganiom, jakie stawiane są przez bodźce zewnętrzne, co jest rozumiane jako zaradność. W końcu poczucie pewności wiąże się z wymaganiami, które są dla danej jednostki wyzwaniem zdecydowanie wartym podjęcia wysiłku oraz zaangażowania, co jest traktowane jako sensowność. Do powyższych trzech elementów dochodzą również poczucie sensowności kreowania własnego życia. Wszystkie powyższe elementy składają się na globalne poczucie koherencji, czyli spójności wewnętrznej.
Pojęcie poczucia spójności, czy też koherencji jest wykorzystywane głównie w psychologii zdrowia. Wówczas jest przez nią traktowane jako określenie czynnika prewencyjnego dla zachowania zdrowia danej jednostki.
W celu zbadania poczucia koherencji wykorzystywany jest Kwestionariusz Orientacji Życiowej (SOC-29). Kwestionariusz ten został opracowany również przez Aarona Antonovsky’ego. Jego wypełnianie jest mało skomplikowane. Osoba badana ma za zadanie ustosunkować się do podanych w kwestionariuszu 29 stwierdzeń. W tym celu osoba badana wykorzystuje siedmiostopniową skalę, która określa jej reakcje w stosunku do różnych sytuacji. Wiele badań psychologicznych wykazało, iż psychoterapia stanowi skuteczną metodę podnoszenia ogólnego poczucia koherencji.
Bibliografia
Heszen, H. Sęk, Psychologia zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 10.
Mroziak B., Czabała J., Wójtowicz S., Poczucie koherencji a zaburzenia psychiczne, Psychiatria Polska nr 3/1997, 257-268.
Włodawiec B., Bilans emocjonalny, poczucie koherencji i nasilenie destrukcyjnych skryptów charakterystycznych dla współuzależnienia u słuchaczy Studium Pomocy Psychologicznej, Fundacja IPZ, Warszawa 1998, s. 24.